Timlilit ɣef usentel

“ Asnefli asnilsan d uzenẓer adelsan s usuɣel seg/ɣer tmaziɣt”

Asebɣer  n tutlayin  yettili-d s ttawil n ussuɣel n tutlayin gar-asent,   tutlayt ɣer tayeḍ. Mi ara nessuɣel tutlayt am Taɛrabt, Tafransist neɣ Taglizit ɣer Tmaziɣt  ilan taɣerma taqburt deg tira, ɣer tutlayt tamaziɣt, yellan d  tutlayt timawit ur nettwasemras ara deg waṭas n taɣulin, yettili-d deg-s lixṣas deg usenfali n tira, deg umawal asnirman d umiḍran  icuden ɣer tusniwin d taɣulin yemmuzgen ideg ur tettwaseqdec ara tmaziɣt acḥal n leqrun aya. Tutlayin-ayi tiɣbula, ideg d suqul tmaziɣt, gant am lemri id iskanen lixṣas n tutlayt tamaziɣt. Imnadiyen, imyura, imsuɣlen d imusnawen n tsuqilt ttnadin ad gemren ayen yejlan ad rnun ad sbeɣren tutlayt.

Ulac tutlayin id yekkan nnig tiyyaḍ kan akka, maca  llant tutlayin yettwasenfalin   tid ideg d-lul tussna d tẓuri akk d yidles yufraren d tsekla yesɛan aswir aɛlayan. kra  wakud akken, imeskaren imeskal d imusnawen imettiyen yettwasnen deg umaḍal yella-d  usuɣel-nsen ɣer tmaziɣt, amedya : Ferdinand De Saussure, Mouloud Feraoun, Albert Camus akk d wiyaḍ.

Mačči d ayen isehlen iwakken ad d-nessuɣel kra inumak n yidles akk d tfulkayin n tmeskalt n Tmaziɣt ɣer tutlayin tiberraniyin, d usnefli-nsent akken llant. iwakken add-nsenfali anamek n wawal “poussière”, amedya di teqbaylit semrasen aṭas n wawalen id yeskanayen abaɣur n unamek di tutlayt-a; tamidrant n uɣebbar “poussière” tettwasenfali-d s kraḍ n wawalen: aɣebbar “aɣebbar n wakal”, takka “aɣebbar areqqaq id yetteken deg usarwet n temẓin”, areɣli “aɣebbar areqqaq id yetteken deg yiẓid n yirden d temẓin”.

Aya yeskan-d d akken yal tutlayt tesɛa tasmedna-ines. Asuɣel deg/ɣer tmaziɣt iskan-d tasmedna-ines d yidles-ines i wiyyeḍ ; tattegm-d daɣen dayen  deg tutlayin tiɣbula yettwasneflin ayen is ara tesnerni idles d tutlayt. S wakka, tasuqilt d ttawil idumen iwesnerni n tutlayin d usebɣer n yidelsan n umaḍal meṛṛa.