Asqamu Unnig n Timmuzɣa

Awal n Mass Si Lḥacmi Ɛeṣṣad, amaray amatu n Usqamu Unnig n Timmuzɣa www.hcamazighite.dz

Adeg n lantirnat n Usqamu Unnig n Timmuzɣa yuɣal-d s tlaba tamaynut, yemmugen s yini azeggaɣ d uzegzaw.Udem-a umḍin amaynut n Usqamu Unnig n Timmuzɣa, yebna tasetratijit-is tamaynut ɣef teywalt ibedden ɣef usezwer n wayen yellan d amahil  asdawan, amahil n unnar, amahil yerzan aɣlan d ticcurka akked tsudwin d tmetti taɣarimt.

Tasudut-nneɣ i yegman ilmend n tmuɣli-s tabragmatit irekden, attan tjerred aɣawas-is amaynut n umahil i useggas 2020, ideg yettunefk wazal i umahil yebnan ɣef umyawas akked meṛṛa uccriken isudwanen i yerza ukaram n Timmuzɣa, agmar d tesleḍt n yisefka akked tigawt s usuddes n temliliyin tibidagujiyin d temliliyin tussnanin i lfayda n yimnadiyen-isdawanen, iselmaden, ineɣmasen, inelmaden,…

Aɣawas-nneɣ n umahil d amesbaɣur, nqeddec s waṭas akken ad nessuget iberdan n umyawas d umbaddel akked wucriken isdawanen n uɣlan d yibeṛṛaniyen.

Imir-a, aqlaɣ nqeddec ad nrafeq akken iwulem ahil n yirmad uzzigen n Tesqamut n Tmaziɣt i yersen ddaw n leɛnaya n Tkadimit Tafriqit n Tutlayin. Aya akk mačči d tagnit akken ad tettwajerred Tmaziɣt i tikkelt tamezwarut deg umahil n tsudwin tifriqiyin n unadi ussanan ?

Tasetratijit n Usqamu Unnig n Timmuzɣa tebna ɣef uzuzer n Tmaziɣt deg meṛṛa akal n uɣlan. Iswi n umahil-is d aṛessi n wudem aɣelnaw n Tmaziɣt s uselmed-is deg meṛṛa timnaḍin n tmurt ladɣa tid ur nelli ara d timazɣawalin, s wakka ad yettwargel ubrid i wid yebɣan ad tt-ǧǧen d tameslayt ikemnen di kra n temnaḍin yembaɛaden ɣas ma nettat di tilawt d tutlayt tayemmat n yimelyan n yizzayriyen. D ta i d taɛkemt i neddem nekni s leqdic akked tmuɣli ɣer zdat !

Asqamu Unnig n Timmuzɣa, yebɣa ad yili d lḥila neɣ d akufi n yisefka ara yennaɣen mgal amihi n nnger i yettḥazen kra n tsenfal n tutlayt n Tmaziɣt, rnu ɣur-s asekfel n Timmuzɣa n Lezzayer gar wazalen-is yeggten. Ilmend n waya, seg useggas n 2014, Asqamu Unnig n Timmuzɣa yerna-d yiwen n uḥric n leqdic d axaṭṭar i ijerred deg uɣawas-is awetyan n umahil, aḥric-a n leqdic d

« Tuffɣiwin n tezrawt deg unnar ». Tizrawin-a rzant ladɣa Amawal, tasmidegt d tsekla timawit. S wakka, nexdem aṭas n tsestanin deg Waṭlas Ablidi, Busemɣun, Clef, Tlemsan, Suq Hras, Ǧanat, Taɣit, Beccar,…Iswi n tuffɣiwin-a i nxeddem deg unnar, mebɣir asḥulfu n yimezdaɣ n temnaḍin-a, d asuddes n ukufi n yisefka ara yuɣalen d aɣbalu i kra n leqdic yerzan taɣult n tseknawalt.

 

Deg Usqamu Unnig n Tmmuzɣa, yella-d umtafaq ɣef tixuṭṭert n usileɣ i wid iqeddcen deg unnar n Tmaziɣt, acku asileɣ d yiwen n ttawil n taywalt daɣen n umahil. Dɣa, ahil n yirmad n Usqamu Unnig n Timmuzɣa yebna tigawt-is ɣef usileɣ yerzan ukuẓ n tegruma n yimdanen : Iselmaden, wid yettmetilen amussu aduklan, wid yesɛan isenfaren yerzan tigemmi timawit rnu ɣur-sen ineɣmasen yesseqdacen Tamaziɣt. S wakka, yellan-d uzuzer n umawal asnirman d umiḍran i iḥuzan aṭas n taɣulin n yirmad ladɣa tussniwin, tasertit, tadamsa, taẓuri, addal, atg.

 

 

Imahilen-nniḍen n Usqamu Unnig n Timmuzɣa rzan asisen n umezruy s usuddes imezgi n temliliyin i d-yettawin yal tikkelt ɣef tmusni d wazalen n umezruy-nneɣ d wudmawen-is yetwasnen, anda Lezzayer teṭṭef amkan unnig imi tettuneḥsab seg yimukan imezwura ideg d-ilul yidles n talsa, d nettat i d irebbi-nniḍen n talsa di Tefriqt.

 

Deg ubrid-agi  n umahil iɣef d-nemmeslay i nessers udem-a amaynut n wadeg-nneɣ n lantirnat ara yernun ugar n lǧehd s temkerḍit tumḍint ideg llant yakan ugar n 100 n teẓrigin i d-yeffɣen ɣer Usqamu Unnig n Timmuzɣa, ladɣa tid yerzan taɣult n tseknawalt, amezruy d tsekla tamaziɣt. Iswi-nneɣ d asider d useḥbiber ɣef Tmaziɣt s uzuzer, asugget d usnerni n yiɣbula isnilsiyen d yidelsanen i yesɛan assaɣ akked Timmuzɣa d usishel n tifin-nsen di lantirnat.

S wadeg-a ad nefk tagnit i yimdanen akken ad ḍefren ɣef leqrib anerni n termit n teẓrigt n Usqamu Unnig n Timmuzɣa, aya s usersi n uzman ideg ttwajerden yidlisen i d-yeffɣen, ideg ara ilin yal tikkelt yisallen n teẓrigt imaynuten, ara yettusemlen ilmend n unagraw agraɣlan n usesmel n yidlisen. Rru ɣur-s daɣen ttawil n unadi s yisem n umeskar, asentel, awalen n teldayt, aya yerza ama d tiẓrigin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa neɣ tizrigin i d-yeffɣen s umɛawan akked termisin-nniḍen n usiẓreg.

Assissen n Usqamu Unnig n Timuzɣa (H. C. A):

Asqamu Unnig n Timuzɣa d tasudut irsen ddaw n tmadirt n Tselwit n Tigduda. Ɣef uqerru-s Anesmil Unnig, s tallalt n Umaray Amatu. Tuɣdaḍt-is, tizemmar-is, aḥric n leqdic-is d useddu-ines rsen-d s leǧher deg iḍrisen izerfanen deg wayen icudden ɣer tanaḍin tiselwayin. Tigejdit-is d quẓet n twelhiwin:

1-Tanaḍt 147-95 n 27 mayu 1995 i d-yewwin ɣef usebded n Usqamu Unnig n Timuzɣa. yesken-d kuẓet n igmanen:

Tasqamut Tasensegmant-Tusnant d tdelsant (C. P. S. C.) :tebded ɣef 25 inesɣuma, tawuri-nsen d asalel n Unesmil Unnig deg ufares n iɣtasen irzan tuɣdaḍin n tsudut. (Tasgagt n inesɣuma, ittwasferken s tanaḍt i teɣzi n 3 iseggasen, ur tettwaɛawed ara seg yunyu 1998).

Tasqamut Tagraḥricant i Usemyuddes (C. I. C.): tebded ɣef igensasen n tsudwin tiɣelnawin. Iswi-ines d aseddu n wahilen i yessebded Usqamu Unnig n Timuzɣa. Tasqamut Tačurant n Uwelleh d Uḍfar (C. P. O. S.): d tasudut timḍebbert i yessegrawen C.P.S.C. d  C.I.C. i d-yettaken ṛṛay ɣef yiberdan d wallalen n useddu n wahilen icudden ɣer lecɣal n Usqamu Unnig n Timuzɣa akked ineqqisen n useddu d uḍfar n wahilen.

2- Tanaḍt n 12 yunyu 1995 i d-yewwin ɣef usummed n Unesmil Unnig iɣef ters teɛkemt n usekfel d usnerni n tutlayt tamaziɣt. (Aselway yettwasebdad s usumer n yimendiden-is).

3- Tanaḍt n 10 tuber 1995 i d-yewwin ɣef usummed n uselway d yigensasen n C.P.S.C. n Usqamu Unnig yettuwekklen s usekfel n tmaziɣt d usnerni n tutlayt tamaziɣt. (Ur tettwaɛawed ara).

4- Tanaḍt 96-57 n 27 yennayer 1996 i d-yewwin ɣef tuddsa tagensant n tedbelt n UsqamuUnnig n Timuzɣa.

                                    

Tiddin n tsudut, imir-a, illa deffir-s yiwen n ugraw yuddsen s tzemmar deg uḥric amaziɣ yebḍan ɣef tsudwin tutwilin-tideblanin:

Tanmehla n Uselmed d Unadi (D. E. R.)

Tanmehla n Taywalt (D. C.)

Tanmehla n Usnerni n Yidles (D. P. C.)

Tanmehla n Tedbelt tamatut (D. A. G.)

 

Tuɣḍaḍin

Tuɣḍaḍin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa ttwabeggnent-d akken ilaq deg umagrad wis 4 n n tanaḍt tasalwayant 95-147 n 28-05-95, d-yewwin ɣef uslali n Usqamu Unnig yettukelfen s tririt n timmuzɣa d usmel n tutlayt tamaziɣt i d-yennan : tiririt n wazal d usmil n timmuzɣa s yisem-is d tigejdit n tmagit taɣelnawt ; asekcem n tutlayt tamaziɣt ɣer yinagrawen n usedwel d taywalt.

Seg asmi d-ilul di 1995, Asqamu Unnig n Timmuzɣa, s ttawil n tmehliwin-ines, yekkat amek ara yesneḍru deg unnar ahilen-ines n yal aseggas, s ubrid n temliliyin tussnanin yesɛan asaɣen akked timmuzɣa ; tamagit, tutlayt d yidles, s ubrid diɣen n tallelt tusridt neɣ tarusridt n yisenfaren n tidukliwin, s usiẓreg n yedlisen s tmaziɣt neɣ ɣef tmaziɣt.

Akka id d-yesuffeɣ Usqamu, seg 1995, ugar n 200 n yedlisen. Am akken yefka qrib 350 n lemɛawnat i tidukliwin tidelsanin d tussnanin, yesɛan isenfaren yerzan timmuzɣa n Lezzayer..

Asqamu Unnig n Timmuzɣa yesuddes aṭas n temliliyin tussnanin (igrawen, ussan n tezrawt, tidwilin n usileɣ, timliliyin akked tidukliwin, atg.) ɣef tmukrist n tririt n wazal i timmuzɣa n Lezzayer di yal aḥric : tutlayt, idles, tussna d umezruy.

Iḍrisen n uslali

Tanaḍt taselwayant U° 95-147 n 27 maggu 1995, yerzan uslali n Usqamu unnig yettukelfen s tririt n wazal i timmuzɣa d usmil n tutlayt tamaziɣt.

Tanaḍt taselwayant U° 96-57 n 27 yennayer 1996, yerzan asuddes agensan n tedbelt n Usqamu unnig yettukelfen s tririt n wazal i timmuzɣa d usmil n tutlayt tamaziɣt.

Tanaḍt taselwayant U° 96-58 n 27 yennayer 1996, yettɛegginen lexlas n yiɛeggalen n tesqamut n uwelleh d uḍfar n Usqamu unnig yettukelfen s tririt n wazal i timmuzɣa d usmil n tutlayt tamaziɣt.

Télécharger le document
ou consulter en ligne

Télécharger le document
ou consulter en ligne

Français Tamazight العربية